Då Jordalsvinden tok tårnet på Moland kyrkje

Vi kjenner til to kyrkjer før den noverande Moland kyrkje vart bygd i 1843. Den fyrste kyrkja vart bygd ein gong i mellomalderen og rive i 1665. I 1595 var biskop Jens Nilssøn på visitas i Fyresdal. Han skreiv ”---Molands kirke, en trækirke, ligger ret hos prestegaarden.” Han formana kyrkjelyden å forbetre og halde ved like kyrkje og prestegard, mogleg var dei då ikkje så godt tatt vare på. Meir seier han ikkje om kyrkja.
Teikninga vi ser ovanfor er av den kyrkja som vart bygd i 1665 og rive i 1841. Moland nye hovudkyrkje var ei korskyrkje og bygd av tømmer. Prokurator Lund seier om denne: ”Et lidet Stykke fra Præsteboeligen sees Hoved-Kirken, som er en av Træe opført Kors Bygning, maled uden og inden, ret smukt”. Og Wille skriv: ”Molands Hovedkirke er en af Træ i Aaret 1665 opført Korsbygning, den smukkeste i Øvre Thelemarken, da den er lys, net malet og udsiret med alle Kongerne af den oldenborgske Stamme lige indtil Frederik V.”
I noverande Moland kyrkje er det ein bjelke frå denne kyrkja der det står:
DENNE KIRCKE BLEF BYCKET ANNO CHRISTI 1665. J. H. S.
Johannes Halsteins søn var etter det som står i kallsboka ein trønder. Med denne kyrkja som modell bygde han i 1670 kyrkja i Arendal. Han skulle etter andre opplysningar vere frå Skjold i Ryfylke. Men som J. L. Qvisling skriv, kan og J. H. S. stå for Jesus Hominus Salvator, d. e. Jesus menneskenes frelser.
I noverande Moland kyrkje heng eit oljemaleri av Jesus på korset med presten Blochs portrett, dette var i den nedrivne kyrkja plassera over alteret som altertavle. – Der var og ”oljemalte portrætter av de elleve første oldenburgiske konger fra Kristian den 1ste til og med Kristian den 6te.” Dette seier J. L. Qvisling.
Lund seier: ”I Choret sees alle Kongerne af den Oldenborgiske Stamme indtil Friderich den Vte salig og høilovlig Ihukommelse deres Portraiter.” (Den same serie bilete heng framleis i koret i gamle Kviteseid kyrkje.)
Sumaren 1835 vart kyrkja mykje skada av storm frå nordvest. I Fyresdal kallar ein dette for ”Jordalsvinden”. Etter dette rekna ein at det var farleg å bruke henne. Det var serleg tårnet som var øydelagd og måtte rivast. ”Ved kongelig resolution av 15de mars 1836 blev det bestemt, at ny kirke skulde opføres, og at den skulde bygges oppe på den såkaldte ”Landsaker”, hvorved den vilde faa en meget vakker beliggenhet.” Dette kan tyde på at kyrkjene før låg noko lågare og etter bileta å døme også noko meir syd for sjølve prestegardstunet.
J. L. Qvisling skriv: ”Den 1ste juni 1841 tok man endelig til at nedrive den nu 176 aar gamle, skrøbelige hovedkirke, der som før omtalt, var bygget i 1665.” På grunn av stor fattigdom i soknet vart det ikkje bygd ny kyrkje før i 1843. Om denne skriv han: ”---desværre utstyret man den ikke med noget taarn av den ganske unødig frygt for de sterke stormer, idet man lod seg skræmme av forholdene med den gamle kirke, hvis taarn, der stod midt paa kirken, dog hadde holdt sig godt, indtil sammenføiningerne paa grunn av manglende tilsyn var raatnet.”
Den nye kyrkja vart innvigd 2. juli 1843 av bisp von der Lippe. Den er oppførd av Gunnar Tarjeisøn Klauvreid under tilsyn av byggmeister Anders Syrtveit frå Evje. Ei av slottsarkitekt Linstows enkle typeteikningar vart nytta. Av respekt for "Jordalsvinden" fekk den nye kyrkja ikkje tårn.
Benkane vart restaurera i 1906 og kyrkja vart måla innvendig og pryda i 1908. Romet var kvitt med benkar i grønt og gull. Grøn girlander oppe under taket.
I kyrkja er det oljemålarstykke av dei 11 fyrste Oldenburgerkongane, dei hang i koret i den gamle kyrkja så tidleg som i 1785. Kyrkjeromet vart igjen restaurera i 1962. Det fekk då ein varm rosa farge. Altertavla vart skifta ut. Den noverande stod i gamle Heggland kyrkje og er frå 1738. Det vart då og montera ny lysarmatur. Nytt orgel kom på plass i 1979. Det gamle, som var gjeve til Moland kyrkje i 1908, vart flytta til Veum kyrkje.