Seinhaustes
Snjoen var ikkje langt undan han hadde auka svært paa no siste dagarne, hadde drege seg langt ned gjenom lidarne. Det saag fulla ut til at vinteren ikkje var langt undan.
Det hadde vore styggever i mange dagar, saag ikkje ut til an lettar heller. Berre sumarvind og nedburd.
Elvi hadde vokse seg større enn vanleg, og med bulder og brak velte ho seg nedgjenom det trange laupet sit, hadde liksom slik hast med aa koma fram.
Nedetter haugar og holtar kom smaabekkjerne i vildt jag. Stoggar nedpaa bøarne der det var flatt og laga smaae innsjøar, som ofte er so kjerkomne fyrr smaagutarne, som hev det ansamt med dei smaae jegterne sine.
Blaafrosne paa henderne raude kring nebben, og dyvaate i klæde gjeng dei der og vassar. Men fraa våre eigne gute-dagar veit me, at det ikkje hev noko aa seia solenge ein var ute, verre var det daa ein kom innatt til ho mor og skulde byte sokkor daa var det ikkje alti greitt.”Du var ver eg skulde taka sokkarne og dressa deg um øyra med, - - gaa ute i detta veret til ingen nytte.” Det var den vanlege teksten.
Fy, det var ufjelt aa ganga ute, kor ein snudde seg var det berre vatn og søyla. Det berre dreiv uppetter føtum naar ein gjekk. Ei og onnor snjobrøyta vann seg heim paa bøarne, kvita yver; men var vekke att i same augneblinken.
Vinden ruska og reiv i trei som stod der myrke og tagalle, hadde liksom slik kvida for det som skulde koma.
Marki laag graa og snaugnegi, ho var budd paa aa taka mot det som vinteren hadde aa bjoda paa. Trosti saag ein i store flokkar, sat kring marki og leita etter føda, sparka i det som låg att etter krøteri. Kraakorne heldt eit synda leven kring røyserne, der dei fann seg levemaate i avkasta slakte-don. Sporven var meir innhyses han, i løva der han fekk stela korn, der lika han seg godt.
Geiterne treivst ikkje paa skogen, gjekk berre heime i husdørerne og trua, trengde seg innunder staburi stod der og slost um plassen.
Men fyrr dei som ikkje hadde male nok til vinteren, kom styggveret vel med, no hadde dei kvernvatn, um dagarne kunde ein sjaa dei fara avtraskande med mjølhiti paa ryggen. Um kveldarne daa det var myrkt saag ein berre lykti kor ho skimsa frametter elvebaren, daa malaren skulde sjaa til kverni si.
Solang som dagen var kunde ein høyra bankingi av dei som stod paa laaven, det var mest gamlkararne som heldt seg der. Kor ansamt dei hadde det so laut dei no ut aa baka seg ein røyk ein-gong i millom. Ein kunde sjaa dei sitja paa laavedørstokken i tresko og sjorterma aa røykja og tala um kor godt korn dei hev, um veret, og snjoen som er so langt nedkomen, og dessa tjona sauerne som ligg att uppi fjelli, og kor mykje jolemalt dei hev lagt nedi og s. b. e. - .
Unggutarne lika betre aa standa og skora vedsjoli, eller paa krambudi med nevarne i bukselumerna, tyggja tobak og sputta burt-etter golvet. Dei som vilde vera finare paa det, sputta i omnen eller paa omnen etter som det høvde. Snakka um laust og fast avhaldssak, målsak, og politik, alt hadde dei greida paa, dei tok seg svert faderslege ut der dei stod med tobakssleverne nedetter haka og vesten.
Ein kunde kjenna lukti av steikt braud, og glytt ein inn i eldhuset, sat der ei gamal kjerring elder kall, burtmed steikjehella, raud og uppheta, og snudde og vende paa braudleiven til han var steikt, kjeie arbeid aa sitja so heile dagen. Ein kunde høyra korleis kjevli rulla paa bakstefjøli der inni stova. Glytte ein innum døri saag ein at der sat ein tvo tri kvinnfolk og nikka med kvar sitt kjevle, mjølute var dei allstad, jamvel paa snyteskaftet, for kvar gong dei hadde ærend upp der med handi laag der alltid att ei forsyning med mjøl, mest som dei skulde hava sjegg. Men daa dei byrgja mala med den vesle peparkverni si riste dei det snart av.
-Det var no ikkje net range prate dei hadde for seg heller, skulde eg tru, sligt som det plar vera naar det er berre kvinnfolk i lag. Narra kvarandre for gutarne best dei kunde, skratta og log som er deiras vis.
Undra seg paa um det vart til noko med den og den dei hadde no vore so mykje i lag i det siste, og kvenn som skulde staa fadder paa den vesle odelskaren som var komen, naar den og den kjeringi skulde ”koma”, um det skulde no verta gut no og, hadde kome vel med um dei kunde faatt ei liti gjenta no ein-gong o.s.b.
Alt detta ralla dei um, so stod det i deira magt aa gjera det altsaman --.
Jensfyr.
Bladstyrar I. Brække
Ortnevik Ungdomslag vart skipa i 1904, og lagsavisa Solglytt har eksistert sidan 1909.
Talrike skribentar og redaktørar har forma innhaldet i dei handskrivne bøkene.
Ironi eller djupt alvor – tolkar vi tekstane rett?